اصل سودمندی اقدامات پرستاری
اصل اخلاقی سودمندی خدمات مراقبتی موجب تعهد به بهبود هر روزه خدمات و پیشرفت در بعد فردی، حرفهای و سازمانی میشود. کسانی که انگیزه خدمت تمام و کمال به مردم را دارند از این اصل اخلاقی تبعیت میکنند و در مسابقه اخلاق جایگاه شایستهای دارند.
در ادامه طرح اصول اخلاق زیستی که قابل استفاده در پرستاری هستند به شرح مختصر دومین اصل میپردازیم. اصل سودمندی اقدامات در اخلاق زیستی به طور خلاصه به این معناست که همه اعمال و اقداماتی که برای بیمار انجام میشود باید نفع شناخته شدهای برای او داشته باشد.
در پرستاری، این اصل لزوم استفاده از پرستاران کارآمد را گوشزد میکند. بدین معنی که اگر پرستار بخواهد کارش اخلاقی باشد باید مطمئن شود که مراقبت او از بیمار برایش سودمند است.
احتمال مفید بودن به این منظور کافی نیست و باید شواهد تایید شدهای این واقعیت را نشان دهد که اقدامات مراقبتی نفع شناخته شدهای برای بیمار در بر دارد. در اینجا دو سوال مطرح میشود. نخست اینکه سود به چه معنی است و مصادیق سودمندی کدامند؟ و دوم اینکه چگونه میتوان از سودمند بودن مراقبتها اطمینان حاصل کرد.
در پاسخ به سوال اول ذکر این نکته ضروری است که سودمندی در اخلاق حرفهای متناظر خیرخواهی در اخلاق عمومی است.
یک انسان اخلاق مدار به دلیل دوست داشتن دیگران برای آنها خیر و خوبی را میخواهد. و برای رسیدن خیر به دیگران تلاش میکند. بنابراین در نظام اخلاقی انسان خیرخواه و خیررسان است. خیر چیزی است که به فرد در جهت دستیابی به کمال کمک میکند.
همان طور که میدانیم. انسان کمال طلب است و کمالات انسانی را گاهی به عنوان ارزشهای انسانی هم بیان میکنند. خیر عبارت از هرگونه تسهیلاتی است که در راهیابی به کمال یا همان ارزشهای انسانی توسط یک فرد در اختیار دیگری قرار میگیرد.
از آنجا که سلامت در همه ابعاد جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی به عنوان یک ارزش اصیل و بنیادی شناخته میشود، چنانچه حرفه یا فردی موجبات بازگشت، حفظ یا ارتقاء سلامت را فراهم کند، در واقع به وظیفه سودرسانی یا مفید بودن اقدامات متعهد است. بنابراین در نظام سلامت افزایش میزان سالم بودن انسانها اولین و مهمترین سودی است که برای آنها در نظر گرفته میشود.
اما سوال دوم و اینکه چگونه میتوان از سودمند بودن اقدامات اطمینان حاصل کرد، به این صورت اصلاح میشود که چگونه در حرفهای مثل پرستاری میتوانیم مطمئن شویم که اقدامات ما به افزایش سلامت مردم منجر میشود؟ پاسخ به این سوال تخصصی است. بدین معنی که در برگیرنده تمام جنبههای علمی و حرفهای پرستاری است. لذا اگر اصل سودمندی در اقدامات پرستاری مد نظر باشد برای اینکه خیر و سلامت را به مددجویان هدیه بدهیم می بایست هم صلاح بیمار را بشناسیم و هم توانایی و مهارت عرضه خدمات سطح بالا را برای او به انجام رسانیم.
اصل سودمندی اقدامات پرستاری به عنوان یک اصل اخلاقی این پیام را به همراه خود دارد که برای عملکرد اخلاقی تنها نیت خیر کافی نیست. بلکه توانایی شناخت خیر و صلاح و توانمندی و مهارت خیررسانی هم در کنار نیت خیر لازم است.
چه بسا با وجود خیرخواهی به دلیل آشنا نبودن به وضع مددجو یا به دلیل نداشتن مهارت و توانایی و صلاحیت نتوان کار مفید را به ویژه در شرایط اضطراری برای بیمار به انجام رساند.
به عبارت دیگر لازمه عمل به این اصل اخلاقی تضمین کیفیت خدمات مراقبتی است. از طرف دیگر این اصل اخلاقی حقی را برای مددجویان ایجاد می کند که تحت عنوان حق برخورداری از خدمات با کیفیت بالا مطرح میشود. تا جایی که در بسیاری از موارد این حق به عنوان اولین حق بیمار و به صورت «حق برخورداري از مراقبت و درمان مناسب و با كيفيت بالا» در فهرست حقوق بیمار (منشور حقوق بیمار) مطرح می شود. بدین ترتیب تامین حق برخورداری بیمار از مراقبت و درمان مناسب و با کیفیت بالا نشان دهنده عمل به اصل اخلاقی سودمندی است.
بر اساس این اصل، اخلاق پرستاری ایجاب میکند که در سطح فردی آحاد پرستاران در هر بخشی که کار میکنند خود را متعهد به افزایش دانش، مهارت و دارای انگیزه ارائه بهترین خدمت به مددجویان باشند.
شرکت در دورههای آموزشی رسمی و غیر رسمی، مطالعه فردی، تحقیق و پژوهش، عملکرد مبتنی بر شواهد علمی، تلاش برای افزایش انواع مهارتها اعم از مهارتهای ارتباطی، ادراکی، و روانحرکتی، راههایی هستند که پرستار را در عمل به این اصل اخلاقی کمک میکند. بنابراین انجام اقداماتی که بر اساس شواهد علمی و بر مبنای اصول حرفهای راحتی، سلامت، حرمت و رضایت مددجویان را تامین میکند اقداماتی اخلاقی هستند. البته شرط لازم در اینجا آن است که شرکت در این دورهها و افزایش دانش و مهارت در عمل برای بهبود مراقبت از مددجویان به کار گرفته شود.
در سطح حرفهای نیز سازمانی که به ارائه خدمات سلامت میپردازد اخلاقاً متعهد به ارتقاء مداوم کیفیت خدمات خود است. طراحی و اجرای برنامههای تضمین کیفیت، راهاندازی مراکز تحقیق و توسعه، تعهد به فلسفه حاکمیت بالینی، و نظایر آن از جمله اقداماتی هستند که راه را بر این اصل اخلاقی باز میکند. اما باید توجه داشت که این قبیل برنامهها هنگامی به نتیجه واقعی اخلاقی منجر می شوند که سودمندی آنها برای مددجویان در عمل نمود پیدا کند.
اصل اخلاقی سودمندی خدمات مراقبتی موجب تعهد به بهبود هر روزه خدمات و پیشرفت در بعد فردی، حرفهای و سازمانی میشود. کسانی که انگیزه خدمت تمام و کمال به مردم را دارند از این اصل اخلاقی تبعیت میکنند و در مسابقه اخلاق جایگاه شایستهای دارند. این امر در ارتباط مستقیم با دستیابی به کمال و حرکت به سمت کمال است که بر اثر گسترش اخلاق پرستاری میتوان انتظار آن را داشت.
عباس عباس زاده نایب رئیس شورای عالی نظام پرستاری و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمان
........::: مدیریت وبلاگ :::........